Mariëtte Moussault, voorzitter van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), dreigt met opstappen als de Tweede Kamer de wetsvoorstellen rond de Wiv aanneemt. Dat zegt ze in een interview met NRC Handelsblad. De TIB is de toezichthouder op zowel de AIVD als de MIVD.
Aanleiding voor de uitspraak is een wetsvoorstel over wijziging van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). “Op het moment dat ik geen normale toets kan doen op proportionaliteit word ik een stempelmachine”, zegt Mariëtte Moussault in NRC.
De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) moet onder andere voor het doen van taps en hacks toestemming geven aan de diensten. Als dat niet strookt met de wet kunnen ze nu nog de aangevraagde bevoegdheid tegenhouden.
Rechtmatig
Maar als het voorstel van vorige maand om de wet ingrijpend aan te passen het haalt, zou dat volgens Moussault betekenen dat er alleen nog toetsen plaatsvinden op de manier waarop de diensten de data binnenhalen wel of niet rechtmatig is. De TIB zou niet meer mogen oordelen over hoe de gegevens vervolgens worden verwerkt.
De voorstellen komen van een speciale commissie waarover oud-diplomaat Renée Jones-Bos de leiding heeft. De commissie constateerde dat de huidige werkwijze rond toezicht niet werkt en dat dat dus anders moet. De Tweede Kamer zegt in een brief nu de voorstellen ‘te omarmen‘.
Moussault is niet de enige met grote bezwaren. Ook de voorzitters van de TIB en de CTIVD zeggen in NRC dat dit rechtstreeks ten koste gaat van de privacy van burgers. CTIVD-voorzitter Nico van Eijk waarschuwt dat Nederland met de op handen zijnde wetswijzigingen in de achterhoede van de EU terecht gaat komen. “Het is aan de wetgever om te bepalen of Nederland bij de top hoort of alleen aan de minimale Europese normen voldoet,” stelt hij.
Sleepwet
De Wiv 2017, door tegenstanders ook wel ‘sleepwet‘ genoemd, trad op 1 mei 2018 in werking. Rond de ingang ervan was veel beroering. De digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom vond ook dat de wijzigingen die na de eerste kritiekronde werden doorgevoerd onvoldoende waren.
De aanpassingen werden doorgevoerd naar aanleiding van een referendum op 21 maart 2018. De meerderheid van de kiezers bleek tegen de wet te zijn. Een jaar eerder kreeg het kabinet vanwege de wet al de Big Brother-award.
De WiV stelt de geheime diensten AIVD/MIVD in staat op grote schaal informatie ‘af te tappen’. Die is een stuk groter dan voorheen. Het gaat om het observeren van mensen, onderzoeken van computers en datastromen via de kabel (ook wel de ‘sleepnet’-methode en vandaar dus de bijnaam van de wet).
Moussault en Van Eijk stellen dat het net zo belangrijk is hoe de bulkdata worden verwerkt. Zo constateerde de CTIVD vorig jaar nog dat dat deze bulkdatasets met daarin gegevens van miljoenen burgers veel te lang bewaard werden bewaard. Dat is in strijd met de wet.
Dat betekent dat de TIB ook steeds kijkt naar welke data bewaard worden en welke weggegooid en waarom. Verder kijken de instellingen of die data gedeeld (moeten) worden met andere landen, zowel binnen als buiten de EU. Beide voorzitters zeggen dan ook: “Ik zou echt niet weten hoe wij als TIB dan nog ons werk zouden moeten doen.”
Lees ook:
- AIVD vindt nieuwe TIB te kritisch over hacken en tappen
- Veilige digitale data-uitwisseling blijft een uitdaging
